İktidara gelme ve elinde tutma
Bugün sizlerle biraz iktidar nedir ne işe yarar, iktidarın araçları nelerdir, iktidarın öğeleri nelerdir, iktidar nasıl elde tutulur, nasıl kazanılır gibi konuların üzerine konuşmaya ve açıklamaya çalışacağız..
Öncelikle siyasal iktidarın tanımını yapmamız gerekirse, başkalarının davranışlarını etkileyebilme kontrol edebilme kendi istek ve arzularına göre yönlendirebilme gücü. Elbette bu iktidarın dilediğini yapabilme gücü değildir zira anayasa Uluslararası hukuk gibi kavramlar mevcut. Şimdi gelelim iktidar nasıl dilediğin şeyleri hangi araçlarla yapabiliyor buna gelelim. İki türlü bunu yapabilir bir tehdit ve baskıyla dilediğini yaptırma veya istediğini yapma ya mecbur bırakma gibi iki yol olduğu söylenebilir. (İkinci seçenek la sert olarak değil yumuşak olarak da yapılabilir tıpkı bir kardeşten çay istemenin nasıl çeşitli yolları varsa nasıl o kardeş hevesle çay getirebildiği gibi nefretle de çayı getirebilir bunun gibi düşünebiliriz)
Dediğimiz gibi iktidar gücünü be vazifesini uygulayabilmek için belli araçlara ihtiyaç diyor bunlar maddi ve manevi araçlar olarak sınıflandırılabilir. Fiziki güç, silah gücü, ekonomik zenginlik maddi unsurlar olarak örnek verilebilirken, yetenekler kişilik özellikleri bilgelik gibi unsurlar da manevi araçları olarak değerlendirilebilir. Yani bir lider siyasal otoritesini sokaklarda polisleri dolaştırarak tomaları caddelere dizerek de gerçekleştirebilir, çok saygın bir parti veya kişi olarak da bunu gerçekleştirebilir.
İktidar gücünü statü mevki bu yoluylada arttırmaya gidebilir yani çok daha fazla kişiyi makam ve mevki sahibi yaparak iktidarında binevi pulla taşıyan insan sayısını yukarılara çıkartmak onların daha fazla turda taşımasına ve böylelikle iktidarı daha güçlü kılmaya yardımcı olabilir şüphesiz statü ile güç arasında yakın bir ilişki vardır.
İktidarın öğelerine gelecek olursak, aslında yukarıda anlattıklarımın bir sonucu denebilir. Bunları ikiye ayırabiliriz güç ve zorlama, benimseme.
A) Güç ve zorlama
elbette ki her iktidarının bir fiziki gücü olmak zorundadır yaşadığımız dünya bir cennet veya bir ütopya değil kaosun karmaşanın dengesizliğin ve belirsizliğin akış halidir. Bu gücün dozu ve nasıl kullanıldığı asıl önemli kavramdır. iktidar elbette sadece güç ile dilediğini yaptıramaz çünkü taşı çok fazla sıkarsanız çatlar. Bu gücün yanında zorlamayı da beraberinde getirmek gerekir bu ikisi bir bütündür ve birlikte iş görürler.
B) Benimseme
Dediğimiz gibi sadece güç ve zorlamayla iktidargülünün devamlılığını sağlayamaz bunun yanında benimsemeye benimsetmeye de ihtiyaç duyar. Önemli olan gücün farkında olarak kendini ve iradesini kabul ettirmeyi başarabilmek. Bir parantez açalım ben Max weber'in konuyla alakalı insanların iktidara karşı itaatlerini 4 davranış biçimine ayırdığını söyleyelim. 1) akılcı 2) geleneksel 3) duygusal 4) değerlerle ilişkili, olarak değerlendirmiş bunları çok fazla açmayacağım zira hepsinin örneklerini ülkemizde görebilirsiniz. Ayrıca benimseme süreci bir toplumsallaşma süreci ve eğitim sureci ile mümkün olabilir. Mesela AKP'nin imam hatip okullarını açarak kendi fikir görüş ve değerlerinin topluma benimsetmeye çalışması böylelikle iktidarını kuvvetleştirme ve sürdürebilme amacını gerçekleştirmeye çalıştığında görebiliriz.
İktidarın araçları yani iktidar nasıl kontrolünü ve iktidarının mevcudiyetini sağlayabilir bunu tartışalım. İktidarın öğeleriyle oldukça bağlantılı oldukça yakın şeylerden bahsedeceğiz.
1) Kuvvet kullanma
Kuvvet kullanma maddi olabildiği gibi manevi de olabilir. Yukarıda verdiğim örnek gibi sokakları polislerle doldurarak tak yapılabilir ya da bir propaganda sonucu olarak dış mihrakların ülkemizi işgal edeceği ezanın susacağı bayrağın ineceği gibi korku tehdit ve baskıyla da kuvvet kullanma gerçekleşebilir. Böylece vatandaşı bir arada tutup kendine yakın olmasını sağlayabilirler. Bunun yanında elbette bir polisin kuvvet kullanma yetkisi vardır ama eli silahlı birinin kuvvet kullanma yetkisi yoktur. Devletin kuvvet kullanması yasaldır ama ülke içinde devlete ait olmayan herhangi bir kurumu kuruluş kişi veya grupların kuvvet kullanması illagal dir ve yasal bir zemini yoktur. Mesela birkaç gün önce ana muhalefet partisinin lideri tehdit edilmişti, bunun bir sonraki adımı kuvvet kullanmadır.
2) Ekonomik imkanlar
İktidarı elinde tutan kişi veya partiler iktidarlarını sağlamak ve devam ettirmek için elbette ekonomik unsurları kullanırlar. Bu ekonomik imkanları halka sunup onların desteğini dourdan alabilme yolu olduğu gibi, yolsuzluk diye tanımladığımız imkanları kendi yandaşlarına kendi partisi'nin içine belli kimselere dağıtarak iktidar alanını genişletip güçlendirme yoluna da gidebilirler. İsterseniz buna pek örnek vermeyelim.
3) Ödüllendirme
İktidar, makam mevki şan rütbe gibi ödüller vererek iktidarının içini kontrol edebilir veya birilerinin makam ve rütbelerine elinden alarak otoritesini kontrol edebilir.
4) Propaganda
Demokrasilerde bu yöntem fazla kullanılmaz ve Türkiye demokrasi ile yönetilen bir ülkedir ! iktidar kamu araçlarını ve iletişim araçlarını kullanarak kendi fikir ve değerlerini halka pompalayabilir. Böylece halk bir sürü ideolojisine sahip olur ve papağan ordusu gibi söylenilen ve kendine empoze edilen şeyleri savunmaya hatta başkalarına da benimsetmeye çalışır. Böylece iktidar oteritesini sürdürebilir.
5) Meşruiyet
bazılarınız Meşrutiyet kavramı ile bu kavramı karıştırabilir farklı şeylerdir. Meşruiyet denilen şey iktidarın kabul edilebilir olmasıdır. En önemli şey meşruiyetin sağlanmasıdır çünkü bu sağlanmazsa sürdürülebilirlik mümkün olmaz. Meşrutiyet'in bazı kaynakları olabilir ortaçağda kaynağı din ve Tanrı iken, daha sonra karizmatik liderler, hukuk rasyonellik gibi unsurlar meşruiyet kaynağı olmuştur. Modern sistemlerin meşruiyet kaynağı elbette ki akıl ve hukuktur.
Ya peki tüm bunların yanında iktidara nasil gelinir bu güç ve sorumluluk nasıl elde edilir ona değinelim. İktidarı koruma, benimsetme ve sürdürme yollarını açıklamıştık. Şimdi elde etme yollarına gelelim.
1) Hakimiyet kurarak
Burdaki en etkin araç elbetteki kuvvet kullanmaktır. Bir şey üzerinde nasıl Hakimiyet kurarsınız e belki şiir ve şarkı okuyarak değil kuvvet kullanarak. İnsanlar korktukları için iktidara boyun eğerler. Yıldırma, sinirime, korkutma ve tehdit gibi yollarla bu iş becerilebilir. Baktığım kaynakta bu şekilde iktidarı elde eden insanların veya sürdüren insanların iktidar ömürlerinin fazla olmadığını söylüyor. Sürekli korku baskı altında tutulan halk elbette ki uyuşturulmuş olacaktır. Tehdit ve korkunun ortadan kalkması veya bundan daha güçlü bir olgu ortaya çıkarsa korku siyaseti yıkılmaya mahkum olur. elbette bu söylediğin her şeyler şipşak gerçekleşmez bir inşaat süreci vardır yılları bulabilir. Bunun yanında iktidar halkı kendine muhtaç bir hale getirerek sürekli kendisini desteklemeye zorunda bırakabilir bu da bir kısır döngü ortaya çıkartır. İktidar yoldaş sabile araçları kullandığı için kısır döngüye giren halk hiçbir şeyin farkına varmaz ve yaratılmış sistemi devam ettirmeye devam eder.
2) Saygınlık yoluyla
Burada korku ve tehdit yerine saygınlık ve sempati ile iktidar kurulması amaçlanır.
3) Otoritere kurarak
Aslında ha bu maddede bir numaralı madde ile oldukça ilişkilidir. Otorite haline gelmiş kişi veya grup halk üzerinde bir kontrole sahiptir ve dilediğini yaptırır. Halkın üzerinde otorite kurmak için elbette yukarıda bahsettiğimiz unsurların belki de bir arada kullanılması bunu doğurabilir. Böylece ister zorla o otorite kurulmuş olsun ister rızaya dayalı olarak otorite kurulmuş olsun, bu sonucu değiştirmez. Mesela Weber 3 tip otorite olduğunu söylüyor, karizmatik, geleneksel ve hukuksal. Karizmatik otoriteden kasıt, iktidar sahibinin olağanüstü yeteneklere sahip olduğu inancının var olmasından kaynaklanır. Mesela o liderin dünya lideri olduğu ya da tüm cihana meydan okuduğu ümmetin lideri olduğu gibi özellikler düşünülürse bu o kişiyi karizmatik,o özelliklere sahip bir lider yapar bu da o kişinin bir otorite kurmasına yardımcı olur.
Konuyla ilişkili olduğunu düşündüğüm diğer yazılarıma göz atmanız dileğiyle https://palandoker.blogspot.com/2020/06/iktidarn-ve-vatandasn-gorevleri.html
Yorumlar
Yorum Gönder